Spuitdoppen: Het bos en de bomen
- Inleiding
- Spuitvolume
- Dopmaat
- Dopmateriaal
- Tophoek
- Overzicht van de verschillende doptypes
- Totaaloverzicht doppen
- Conclusie
- Bronnen
Inleiding
De laatste 10 jaar is de keuze aan spuitdoppen enorm geëvolueerd. De spuitdop bepaalt niet alleen in grote mate het spuitbeeld maar afhankelijk van het doptype kan ook in minder gunstige weersomstandigheden gewerkt worden. Aangezien het als gebruiker niet altijd evident is de juiste keuze te maken, wordt hier getracht een beknopt overzicht te geven van wat de markt momenteel te bieden heeft.
Spuitvolume
In Vlaanderen wordt nog steeds met vrij grote spuitvolumes gewerkt van +/- 300 l/ha, terwijl we in de ons omringende landen verschillende tendensen zien.
In Frankrijk evolueren de volumes naar 50 tot 100 l/ha met hogere rijsnelheden van 10 tot 20 km/u, terwijl in Duitsland en Nederland nog steeds grotere spuitvolumes toegepast worden.
Een minimaal spuitvolume van 150 l/ha dient toch best aangehouden te worden met een maximum snelheid van 10km/u gezien de kleinere perceelsgroottes in Vlaanderen. Werk je met lagere volumes en/of hogere snelheden dan heb je meer risico op onvoldoende bedekking en drift.
Dopmaat
Eenmaal het spuitvolume (l/ha) bepaald werd en de rijsnelheid gekend is kan de geschikte dopmaat opgezocht worden in de doppentabellen. Alle dopfabrikanten gebruiken de standaard ISO kleurcodering. Met andere woorden, neem je een blauwe ISO 03 dop van om het even wel merk of type dan zal die dop steeds +/- 0.98 l/min geven bij 2 bar of ongeveer 200l/ha geven aan een rijsnelheid van 6km/u. Dit vereenvoudigt de aanschaf van nieuwe vervangdoppen of van een bijkomende doppenset.
ISO codering | Persfilter (mesh) | Liter per minuut bij 2 bar | Liter per ha bij 6km/u en 2 bar |
|---|---|---|---|
| Oranje 01 | 100 | 0.33 | 65 |
| Groen 015 | 80 | 0.49 | 98 |
| Geel 02 | 80 | 0.65 | 131 |
| Lila 025 | 50 | 0,82 | 164 |
| Blauw 03 | 50 | 0.98 | 196 |
| Rood 04 | 50 | 1.31 | 261 |
| Bruin 05 | 50 | 1.63 | 327 |
| Grijs 06 | 50 | 1.96 | 392 |
| Wit 08 | 50 | 2.61 | 523 |
Let wel sommige fabrikanten produceren nog steeds bepaalde doptypes die deze standaardcodering niet hanteren, informeer dus vóór aanschaf of het om een ISO gecodeerd doptype gaat.
Dopmateriaal
Spuitdoppen worden gemaakt in verschillende materialen. Hoe slijtvaster het materiaal waaruit de dop opgebouwd is hoe langer de dop meegaat maar hoe duurder de doppen zijn in aankoop. Nochtans kan een op het eerste zicht goedkope kunststof dop op termijn duurder uitvallen dan een slijtvaste keramische dop.
Voor gewone kunststof/plastic doppen (polymeer) rekent men op ongeveer 400 ha levensduur, terwijl je voor keramische doppen een minimale levensduur hebt van +/- 4000ha.
Onderstaande tabel toont een schatting van de levensduur voor de meest voorkomende gebruikte dopmaterialen.
Dopmateriaal | Slijtageweerstandsfactor | Schatting levensduur ha |
|---|---|---|
| Messing | 1 | 200 |
| Polymeer (plastic) | 2-3 | 400 |
| Roestvrij staal (RVS) | 4-6 | 800 |
| Gehard roestvrij staal | 10-15 | 2000 |
| Keramiek | 20-100 | 4000 |
Aan de hand van bovenstaande tabel en de aanschafprijs van de dop kan de dopprijs per ha berekend worden.
Om overmatige dopslijtage te vermijden is het belangrijk steeds de voorgeschreven werkdruk te gebruiken en ook te werken met zuiver water. Zorg dan ook altijd voor een grofvuilfilter in de aanzuig en een voldoende fijne persfilter aangepast aan de filtermaat die de gekozen dopmaat voorschrijft (zie doppentabel fig 2). Reinig ook nooit de doppen met een scherp voorwerp maar gebruik steeds een tandenborstel of perslucht.
Tophoek
Afhankelijk van de gekozen tophoek van de spuitdop dient de spuitboomhoogte aangepast te worden. Hoe groter de tophoek, hoe lager de benodigde spuithoogte om een goede verdeling te garanderen en hoe minder kans op drift en verdamping. De theoretisch beste keuze is dus een tophoek van 110°. Met deze tophoek krijgt men tweevoudige overlapping bij een spuitboomhoogte van +/- 50 cm. Vooral bij bredere spuitbomen en een hobbelig werkterrein bestaat natuurlijk het gevaar voor grondcontact en is 50 cm moeilijker haalbaar. Uiteraard kan de spuitboom ook met een tophoek van 110° hoger gepositioneerd worden waardoor men tot drievoudige overlap krijgt maar meer risico op drift. Indien met doppen van 110° gewerkt wordt dan mag de spuitboom niet hoger dan 80cm gepositioneerd worden, omdat de vorm van de spuitkegel op deze hoogte afwijkingen vertoont en de verdeling niet meer uniform zal zijn. Wordt er toch gekozen voor een tophoek van 80° dan wordt best een doptype genomen met driftreducerende eigenschappen.
Overzicht van de verschillende doptypes
Werveldoppen geven een kegelvormig spuitbeeld en worden bij vrij hoge drukken gebuikt (3-20 bar) . Zij geven slechte overlapping bij het naast elkaar plaatsen op een spuitboom en genereren ook fijnere druppels met meer drift tot gevolg. Vroeger werd dit doptype vrij algemeen gebruikt op veldspuiten maar omwille van de laatste twee eigenschappen wordt het gebruik van dit doptype sterk afgeraden op een veldspuit.
De gewone standaard spleetdop is momenteel de meest gebruikte dop. Spleetdoppen hebben een ellipsvormig spuitbeeld en bij plaatsing onder lichte schrankhoek met de spuitboom ( 7° tot 10°) zorgen zij voor een perfecte overlapping en een uniform spuitbeeld. Spleetdoppen worden gebruikt bij veel lagere spuitdrukken (1-4 bar) dan werveldoppen en geven een vrij kleine druppel. De normale spleetdoppen geven bij correcte gebruiksdruk (+/- 2 bar) en aangepaste rijsnelheid de betere spuitresultaten. Dit doptype wordt toch best gebruikt met een spuitvolume van minimaal 150 l/ha om een goede bedekking te verkrijgen. Belangrijk is rekening te houden met de weersomstandigheden. Windstil weer en een hogere luchtvochtigheid (>60%) zijn toch een vereiste.
 |  |  |
Teneinde spuiten bij minder gunstige weersomstandigheden (winderig, lagere luchtvochtigheid) mogelijk te maken werd de anti drift spleetdop op de markt gebracht. Deze dop heeft meestal dezelfde bouw als de gewone spleetdop maar een voorkamer zorgt voor een drukval waardoor bij de uitvloeiopening van de dop grotere druppels ontstaan. Grotere druppels zijn zwaarder en dus minder windgevoelig en geven bijgevolg minder drift en verdamping. Grotere druppels hebben echter als nadeel dat zij een minder homogene bedekking geven waardoor met dit doptype grotere spuitvolumes aangeraden worden. Best wordt hier toch wel voor een spuitvolume van minimum 250l/ha gekozen om de mindere bedekking te compenseren.
Het doptype dat het laatste decennium een sterke opgang gemaakt heeft is de luchtaanzuig spleetdop of luchtmengdop. Deze spuitdop geeft net zoals de gewone spleetdop een ellipsvormig spuitbeeld maar produceert grovere met lucht gevulde druppels. Om dit mogelijk te maken beschikt de dop over een vloeistofkanaal met vernauwing en twee luchtaanzuigopeningen ter hoogte van dit kanaal. Door de vernauwing ontstaat een venturi effect en wordt de vloeistofstroom met lucht vermengd waardoor grove met lucht gevulde druppels geproduceerd worden. Bij het neervallen op het gewas spatten deze met lucht gevulde druppels open in meerdere kleinere druppels wat automatisch een betere bedekking geeft. Het grote voordeel van dit type spuitdop is dat het ook kan gebruikt worden bij minder goede weersomstandigheden. Ook hier wordt echter aangeraden geen al te kleine spuitvolumes te nemen. Meestal wordt op het spuittoestel een luchtmengdop gemonteerd naast een gewone standaard spleetdop om ook bespuitingen bij minder gunstige weersomstandigheden toe te laten.
Luchtmengdoppen zijn er in verschillende uitvoeringen, zo heb je het type van Agrotop waar de luchtmenging gebeurt in het bovendeel, en in het onderste deel een gewone standaard spleetdop wordt gemonteerd. Let wel het bovenste luchtmenggedeelte bepaalt het dopdebiet (l/min).
Alle leveranciers hebben verschillende types luchtmengdoppen in hun gamma, meestal eveneens met bijhorende kantdoppen.
Bijkomend nadeel van dit doptype is echter dat deze dop hogere werkdrukken vereist (4 tot 8 bar) om goede luchtmenging te verkrijgen. Wat op toestellen met beperkte pompcapaciteit niet altijd evident is.
Door een aantal fabrikanten werden echter luchtmengdoppen op de markt gebracht die ook bij lagere drukken (1 tot 3bar) een goede luchtmenging geven. Dit laat het gebruik van deze doppen ook toe op spuittoestellen met kleinere pompcapaciteit.
Verder zijn de laatste jaren ook een aantal tweewaaier spleetdoppen op de markt gebracht. Dit doptype beschikt over twee gelijkaardige uitvloeiopeningen die onder hoek geplaatst zijn met het verticale vlak wat zorgt voor een voorwaarts gerichte en achterwaarts gerichte spuitnevel. Met dit doptype wordt een iets betere indringing in het gewas bekomen door de gerichte spuitstralen. Nadeel is echter dat er opnieuw fijnere druppels zijn met meer kans op drift en verdamping doordat hetzelfde volume verdeeld wordt over twee spuitstralen. Alhoewel dit doptype ook aangeboden wordt als gewone standaard spleetdop is het toch aangeraden om bij buitentoepassingen een antidrift tweewaaier type te nemen. (luchtmengdoppen of antidrift spleetdoppen) dit verlaagt de kans op driftverliezen en garandeert toch een goede bedekking.
 |  |  |  |
De meeste fabrikanten leveren ook dophouders waarin twee standaard doppen kunnen gepositioneerd worden om het tweewaaiereffect te bekomen.
Tenslotte zijn er nog de bemestingsdoppen specifiek ontwikkeld voor de toediening van vloeibare meststoffen en beregeningsdoeleinden. Deze doppen zijn meestal meerstraalsdoppen die zorgen voor een evenwichtige verdeling van de vloeistof zonder al te veel risico op verbranding. Er bestaan ook eenstraalsdoppen die geschikt zijn voor rijbespuitingen.
Totaaloverzicht doppen
Onderstaande tabel toont een globaal en beknopt overzicht van de besproken doptypes en hun voornaamste eigenschappen en werking. Uiteraard is het aangewezen de gedetailleerde dopfiche van het dopmodel van uw keuze te raadplegen.
Conclusie
Spuitdoppen zijn een klein maar zeer belangrijk onderdeel op de spuitmachine. De standaard spleetdop blijft nog steeds een goede keuze voor bespuitingen bij ideale weersomstandigheden. Dient er echter ook bij minder goede weersomstandigheden gespoten te worden dan kan een luchtmengdop of antidrift dop soelaas bieden. Tweewaaier anti-drift spleetdoppen of luchtmengdoppen vormen een goed alternatief naar indringing en bedekking toe, maar zijn opnieuw iets driftgevoeliger.
Alle dopfabrikanten hebben een uitgebreide website met detailfiches en op de meeste sites kan ook een doppencalculator teruggevonden worden.